Ngày 12/4/2023, Đại học Luật TP.HCM phối hợp với Công ty Luật Quốc tế Nishimura & Asahi đã tổ chức thành công Hội thảo quốc tế với chủ đề:
“Các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế (ADR) trong sự phát triển của công nghệ số”.
Sự kiện thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia pháp lý, học giả và luật sư thực hành đến từ các cơ sở nghiên cứu, công ty luật danh tiếng trong nước và quốc tế, tạo ra diễn đàn học thuật chuyên sâu về tác động của công nghệ số đối với cơ chế giải quyết tranh chấp hiện đại.
Đóng góp học thuật từ các cố vấn pháp lý Lawrel
Tại hội thảo, hai cố vấn pháp lý của Công ty Luật TNHH Lawrel, gồm:
- TS. Nguyễn Thị Hoa – trình bày bài viết: “Vietnamese Arbitration Law facing with development of digital technology” (Luật Trọng tài thương mại Việt Nam trước sự phát triển của công nghệ số);
- ThS. Ngô Nguyễn Thảo Vy – trình bày bài viết: “AI Implementation in ODR: A game-changer or a troublemaker of data protection” (Áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR): Bước đột phá hay mối lo về bảo vệ dữ liệu).
Phân tích pháp lý trọng tâm
1. Sự thích ứng của pháp luật trọng tài thương mại Việt Nam trước công nghệ số
Trong bài tham luận của mình, TS. Nguyễn Thị Hoa đã đi sâu phân tích sự tác động trực tiếp của công nghệ số đối với quy trình tố tụng trọng tài tại Việt Nam, đồng thời chỉ ra các bất cập pháp lý hiện hành trong Luật Trọng tài Thương mại năm 2010. Một số vấn đề được đặt ra gồm:
- Thừa nhận hiệu lực pháp lý của chứng cứ điện tử, dữ liệu số và chữ ký số trong tố tụng trọng tài;
- Hoàn thiện quy định về thủ tục phiên họp trực tuyến, đảm bảo tính minh bạch, công bằng giữa các bên tranh chấp;
- Cơ chế công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài có yếu tố trực tuyến (e-award) theo Công ước New York 1958.
Bài tham luận nhấn mạnh rằng, nếu không kịp thời hoàn thiện hành lang pháp lý, Việt Nam sẽ khó đảm bảo khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ trọng tài quốc tế.
2. Áp dụng AI trong giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR) và thách thức bảo vệ dữ liệu cá nhân
Về phía mình, ThS. Ngô Nguyễn Thảo Vy tập trung phân tích vai trò và rủi ro pháp lý khi áp dụng AI vào quy trình giải quyết tranh chấp trực tuyến (ODR) – cơ chế giải quyết tranh chấp đang phát triển mạnh mẽ sau đại dịch Covid-19.
Bài trình bày làm rõ hai góc độ pháp lý:
- Tính hợp pháp của các quyết định do hệ thống ODR tích hợp AI đưa ra: Đặt ra yêu cầu về sự giám sát con người (human oversight) và cơ chế kháng nghị đối với kết quả do AI tạo lập.
- Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong ODR: Việc AI truy xuất, xử lý và lưu trữ dữ liệu trong các phiên ODR đặt ra nguy cơ cao về rò rỉ dữ liệu, xâm phạm quyền riêng tư của các bên tranh chấp.
ThS. Thảo Vy nhấn mạnh, Việt Nam cần sớm xây dựng hành lang pháp lý riêng cho ODR, với các quy tắc chặt chẽ về trách nhiệm bảo vệ dữ liệu của bên cung cấp dịch vụ và các biện pháp bảo đảm an ninh mạng xuyên biên giới.
Bối cảnh và định hướng pháp lý tại Việt Nam
Cả hai bài trình bày đều đặt trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số và xây dựng Chiến lược quốc gia về trí tuệ nhân tạo đến năm 2030. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam hiện hành, bao gồm cả Luật Trọng tài Thương mại 2010, Luật An ninh mạng 2018 và Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân, vẫn còn nhiều khoảng trống khi điều chỉnh các hoạt động tố tụng trực tuyến và ứng dụng AI trong hoạt động giải quyết tranh chấp.
Kết luận và khuyến nghị
Hội thảo quốc tế không chỉ là diễn đàn học thuật hữu ích, mà còn mở ra cơ hội để các nhà lập pháp, các cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp tại Việt Nam tham khảo kinh nghiệm quốc tế, từng bước xây dựng cơ chế pháp lý đồng bộ, thúc đẩy ứng dụng công nghệ số một cách có kiểm soát, đảm bảo tính hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong giải quyết tranh chấp thương mại.
